Там, дзе цячэ Верацейка

Аб узнікненні паселішча Гудзевічы ля рэчкі Верацейкі, гістарычных падзеях, што адбываліся на гэтай зямлі, людзях, якія ўнеслі значны ўклад у развіццё аграгарадка,  расказвае старшыня сельскага Савета Кацярына Вітальеўна БАСІНСКАЯ.

Шырокую вядомасць  Гудзевічам прынеслі на нашай гродзенскай зямлі   літаратурна­краязнаўчы музей і мясцовая гаспадарка з аднайменнай назвай. Што датычыць першага, то гэта адзіны дзяржаўны музей на Гродзеншчыне, які размешчаны ў сельскай мясцовасці. А пра закрытае акцыянернае таварыства “Гудзевічы” ў любым кутку нашага Прынёманскага краю скажуць вам, што гаспадарка гэтая адна з лепшых і знаходзіцца яна ў Мастоўскім раёне.

ГудАС  ­ значыць беларус

Ёсць некалькі легенд, звязаных з узнікненнем назвы паселішча. Гудзевічы стаялі на вялікім і ажыўленым гасцінцы, здаўна купцы і падарожнікі ехалі праз іх з Беластока на Ваўкавыск і іншыя гарады. Таму і кажуць, што шлях заўсёды гудзеў, ад чаго і назва вёскі. У кнізе “Легенды і паданні Гродзеншчыны” расказваецца, што ў гэтай мясцовасці жыла прыгожая дзяўчына Гу­дзя. Палюбіла яна прыгожага хлопца з багатай сям’і, як і ён яе. Але шчасцю маладых не суджана было збыцца, бацькі хлопца не далі згоды на шлюб. Дзяўчына загінула. У памяць аб ёй і назвалі паселішча.

Але больш верагодным і навуковым лічыцца паходжанне назвы ад балцкага слова “гудас”, што значыць беларус. Гудасамі балты­яцвягі, што жылі калісьці ў нашай мясцовасці, называлі славян. Многія паселішчы маюць балцкія карані, такія, напрыклад, як Лунна, Індура і іншыя.

У Гудзевічаў хутка юбілей

Першае вядомае нам пісьмовае ўпамінанне пра Гудзевічы адносіцца да 1539 года. Гэта грамата, у якой ідзе размова аб перадачы зямель новаму ўласніку, а таксама ўзгадваецца царква, якая тут існавала з даўніх часоў.
У нас захоўваецца царкоўны летапіс з 1754 года. Там многа цікавых звестак пра жыццё мясцовых жыхароў, пра драўляную царкву, на месцы якой  у  1852 годзе пачалося будаўніцтва  мураванага будынка. Дарэчы, наша царква ніколі не закрывалася і дзейнічае да гэтага часу. Настаяцелем яе зараз з’яўляецца вельмі паважаны ў аграгарадку чалавек ­ айцец Мікалай. 

Кожная эпоха пакінула свой след

Усе войны, што грымелі на нашай зямлі, пакінулі след і ў нас. У час Паўночнай вайны са шведамі ў Міткаўскім лесе расла вялізная ліпа і іншыя старадаўнія дрэвы, у іх, па паданнях, хаваліся ў час той вайны мясцовыя жыхары.
У фондах музея захоўваецца карціна ўраджэнца Дубна У.Кіслага “Бой казакаў Платава з французамі пад Гудзевічамі”. Перад напісаннем карціны аўтар вывучаў гістарычны матэрыял пра вайну 1812 года і гэты факт паклаў у аснову свайго палатна. Не абышла нашу мясцовасць і Першая сусветная вайна, тут таксама былі баі. На цвінтары ёсць у нас так званыя “нямецкія могілкі”, дзе пахаваны германскія воіны.

Аб пачатку Вялікай Айчыннай вайны мясцовыя жыхары даведаліся з першых гадзін: немцы бамбілі аэрадром у Барысаўшчыне, што знаходзіўся недалёка ад вёскі.

Адметнай падзеяй у жыцці Гудзевіч было адкрыццё школы. Першы будынак для яе быў узведзены ў 1863 годзе, другі – у 1905. Так што мясцовыя жыхары здаўна былі не толькі працавітымі, але і адукаванымі людзьмі.

Да вайны ў Гудзевічах было шмат старадаўніх пабудоў. Цяпер ад іх засталіся толькі два каменныя ўязныя слупы ад брамы да панскага маёнтка. У канцы 19 – пачатку 20 стагоддзя Гудзевічы былі панскім дваром, а сяляне жылі ў навакольных вёсках. Тут былі абора, канюшня, дом для парабкаў – чварак, “магазын” – склад для збожжа не толькі пана, але і сялян, і многае іншае. Быў брук, абсаджаны бэзам. Яшчэ многія дзесяцігоддзі ў вёсцы квітнеў  той цудоўны бэз. Там, дзе зараз стаіць мясцовы клуб, у даўнейшыя часы быў будынак гміны.

Панскі дом згарэў у Першую сусветную вайну, вярнуўшыся з бежанства, П.Ф.Міклашэвіч, апошні гудзевіцкі пан, з сям’ёй жыў у звычайным сялянскім доме. Іншыя панскія і  грамадскія пабудовы ў вёсцы падпалілі немцы, адступаючы ў 1944 годзе. Здавалася, Гудзевічы не змогуць адрадзіцца і страцяць статус цэнтра грамадскага і гаспадарчага жыцця ў сваёй мясцовасці.

Час росквіту і развіцця

Першыя калгасы ў нашай мясцовасці, у тым ліку і ў Гудзевічах, з’явіліся ў даваенны час. Яны былі малалікімі, у асноўным выкарыстоўвалася ручная праца. Пасля вайны да канца 1949 года сяляне вёсак Гудзевіцкага сельсавета ўступілі ў калгасы. У кожным населеным пункце быў свой калгас. Да 1951 года не было палёў, якія б засявалі суцэльна. Сеялі зерневыя, саджалі бульбу па асобных палосках. Нешматлікая жывёла з вясны да позняй восені была на падножным корме. Нават свіней да сярэдзіны пяцідзясятых паслі на выганах і палях. У Кулёўшчыне жывёлагадоўчая ферма была з васьмі галоў, а свінагадоўчая з 11. Калгас “Іскра” ў вёсцы Вострава меў дванаццаць кароў і столькі ж свіней. Цяпер нават цяжка сабе ўявіць, з якой мізэрнай гаспадаркі пачыналася сучаснае развіццё, якое цалкам змяніла працу і быт мясцовых  сялян.

Новы этап пачынаецца ў 1951 годзе, калі быў арганізаваны калгас “Праўда”, у які, акрамя Гудзевіч, увайшлі Вострава, Кулёўшчына, Ляткі, Міткевічы, Нацавічы, Цінявічы, Сямашкі. Старшынёй быў выбраны М.П.Бібіла. У гаспадарцы з’явіліся грузавыя машыны, жняяркі, малацілкі, манежы і іншая тэхніка. У Гудзевічах сталі будаваць клуб, магазін, амбулаторыю. Важнай па­дзеяй было будаўніцтва ў 1957 годзе новага будынка школы.

Сапраўдны росквіт гаспадаркі пачаўся ў 1976 годзе пасля аб’яднання двух суседніх гаспадарак “Гудзевічы” і “Іскра”. Старшынёй аб’яднанага калгаса стаў М.С.Пронька, які да гэтага паспяхова кіраваў радзявіцкай  “Іскрай”. У новую гаспадарку было ўключана 13 вёсак. Міхаіл Сцяпанавіч успамінаў, што “ў Гудзевічах на той час было ўсяго 35 дамоў, у якіх пражывала 154 чалавекі. Слабой была і матэрыяльна­тэхнічная база. Даўгі перад дзяржавай складалі больш  за мільён долараў”.

Менш чым праз дзесяць гадоў гаспадарка стала лепшай у раёне, а затым і ў вобласці. Міхаіл Сцяпанавіч стаў заслужаным работнікам сельскай гаспадаркі краіны, з рук Прэзідэнта Беларусі А.Р.Лукашэнкі атрымаў некалькі дзяржаўных узнагарод.

Шырока вялося вытворчае і жыллёвае будаўніцтва. Першым аб’ектам была новая двухпавярховая школа, а ў будынку старой на калгасныя сродкі было аформлена чатыры залы новай экспазіцыі літаратурна­краязнаўчага музея, які стварыў настаўнік А.М.Белакоз. Яшчэ ў 1980 годзе брыгада калгасных будаўнікоў перавезла да музея драўляны дом з Сямірэнак, у якім зараз размяшчаецца этнаграфічны аддзел музея.

Быў узведзены свінагадоўчы комплекс, шырока вялося жыллёвае будаўніцтва. Тады і пачалася забудова вуліц Цэнтральнай, Азёрнай, Міра, Маладзежнай. У Гудзевічах быў пабудаваны новы машынны двор. Для увекавечвання памяці загінуўшых у гады вайны з’явіўся  мемарыяльны помнік. Цяжка пералічыць усе добрыя справы, што зрабіў Міхаіл Сцяпанавіч і яго паплечнікі.

Паспяхова развіваецца гаспадарка з прыходам сюды маладога кіраўніка А.А.Санько. ЗАТ “Гудзевічы” заваёўвае ўсё новыя пазіцыі ў сацыяльна­эканамічным развіцці, аб чым рэгулярна расказвае наша раённая газета.

Як і стагоддзі назад цячэ тут рэчка Верацейка, але жыццё ў паселішчы на яе беразе змянілася непазнавальна.

С.ЗВЯРОВІЧ

Фота аўтара

Перепечатка материалов допускается с письменного разрешения «учреждение «Редакция газеты «Зара над Нёманам».