Памяць не дае забыць мінулае

… Асабліва, калі яно такое жудаснае. Вялікая Айчынная вайна – найвялікшая трагедыя ў гісторыі нашай краіны. Усе ведаюць, колькі бед прынесла яна  беларускаму народу. Да  жудасных вынікаў вайны  трэба дабавіць трагічныя лёсы мірных жыхароў,  мужчын, жанчын і дзяцей, прымусова вывезеных у Германію з акупіраванай немцамі тэрыторыі. У іх была свая вайна. Яны не пайшлі на фронт, не трымалі ў руках зброі, аднак смерць была побач. Гэта ў іх вайна ўкрала дзяцінства, уварвалася ў маладосць, адарвала ад  Радзімы і блізкіх людзей, зрабіла рабамі. За асобнымі лёсамі гэтых людзей  бачыцца трагедыя тысяч беларусаў, якія не па сваёй волі апынуліся ў Нямеччыне.

Нездарма 11 красавіка штогод  адзначаецца Міжнародны дзень вызвалення вязняў фашысцкіх канцэнтрацыйных лагераў.    Навучэнцы нашай установы адукацыі  прынялі непасрэдны ўдзел у мерапрыемствах, прысвечаных гэтай трагічнай старонцы, арганізаваных у школьным музеі “Гісторыя нашага краю”. Менавіта праз школьны музей ажыццяўляецца сувязь часоў і пакаленняў. Тут абноўлена экспазіцыя па генацыдзе беларускага народа  “Памяць і боль беларускай зямлі”, якая расказвае аб фактах  злачынстваў на мастоўскай зямлі. Адна з трох частак  называецца “Апошнія сведкі той страшнай вайны” і расказвае аб земляках,  вывезеных у Германію на прымусовыя работы. Мандзік Надзея Аляксееўна, Стасевіч Таццяна Васільеўна, Кучэўскі Міхаіл Міхайлавіч – гэта ў іх вайна ўкрала дзяцінства, так як трапілі яны на чужыну ў малалетнім узросце.

Кіраўнік музея пазнаёміла з успамінамі жывой сведкі  ваенных падзей Марыі Пятроўны Лудзіч, ураджэнкі Зэльвенскага раёна, а цяпер жыхаркі аграгарадка Вялікая Рагозніца, якая  была адпраўлена ў Германію, будучы ўжо дарослай,  перанесла ўсе нягоды  і ў 2020 годзе адзначыла свой стогадовы юбілей.

Памяць не дае забыць мінулае… Ціхае, размеранае жыццё Марыі Пятроўны закончылася ў адно імгненне, калі пачалася вайна. “Помніцца, колькі страху было ў людзей, калі  па вуліцы  роднай вёскі загрукаталі нямецкія танкі”, – успамінае М.П. Лудзіч Не ведала маладая дзяўчына, якое выпрабаванне чакала яе наперадзе. Цёплым чэрвеньскім днём 1943 года нямецкі стараста  прынёс у сям’ю страшную вестку: адна з дачок, Марыя, павінна з’явіцца праз два дні на зборны пункт для адпраўкі ў Германію. Давялося жыць і працаваць Марыі Пятроўне на хутары  каля горада Сэнсбург. У памяці засталася праца з 4 гадзін раніцы да 24 гадзін ночы. Даводзілася рабіць усё, што загадаюць, а спаць – у невялікай прыбудоўцы, есці – што давядзецца. Звычайна вечарам – гэта кубак малака і кусок прыцвілага хлеба.  Успамінаецца не толькі цяжкая праца, але і жорсткія  адносіны  з боку гаспадара.

Зразумела дзяўчына, што вызваленне прыйшло, калі раніцай на хутар уварваліся  трое савецкіх салдат, і  пачула яна на рускай мове: “Войне – конец! Вы – свободные!”  Далей была доўгая дарога дадому, ды     няветліва сустрэла Марыю Пятроўну родная вёска: вярнулася яна на папялішча. Але Марыя Пятроўна вытрывала ўсё, што выпала на яе долю,  не страціла лепшыя чалавечыя якасці, працавала шчыра, сумленна. І сёння жыве ціха, спакойна, знаходзіць радасць у дзецях, унуках.

Валанцёры, вучні Рагозніцкай сярэдняй школы, часта наведваюць Марыю Пятроўну Лудзіч, каб павіншаваць з дзяржаўнымі святамі, днём нараджэння,  дараць на памяць падарункі, зробленыя сваімі рукамі.  Гэты дзень таксама не стаў выключэннем. Члены цімураўскага атрада “Клопат” і валанцёрскага атрада “Добрыя сэрцы” прынялі ўдзел у акцыі “Жывая памяць пакаленняў” у рамках акцыі “Хваля памяці”, каб яшчэ раз павіншаваць яе, пачуць асобныя эпізоды  з  мінулага жыцця. Марыя Пятроўна шчыра выказвае словы падзякі і адно, на яе думку, самае галоўнае пажаданне: “Каб вы не зведалі ў жыцці такога, каб вы  не зналі ніколі вайны”.

І таму я ўпэўнена, што пасля такіх сустрэч нашы вучні добра разумеюць: каб мець шчаслівую будучыню, неабходна памятаць мінулае, даражыць мірным жыццём, выказваць словы ўдзячнасці і павагі тым, хто яшчэ жыве сярод нас, бо  яны маюць права на людскую памяць і пашану.

Антаніна Лудзіч, кіраўнік музея  ДУА “Рагозніцкая сярэдняя школа”

Перепечатка материалов допускается с письменного разрешения «учреждение «Редакция газеты «Зара над Нёманам».